Rozmnażanie ryb karpieńcowatych

U karpieńcowatych występuje kilka różnych rodzajów zachowań tarłowych. Niektórzy autorzy podają 4 rodzaje:

• Podpowierzchniowe gatunki wycierające się wśród roślin
• Proporczykowce trące się wśród roślin
• Proporczykowce składające ikrę w dnie
• Ryby sezonowe

inni autorzy dzielą ryby tylko na dwie grupy (dominujący podział w niemieckiej literaturze):

• składające ikrę na roślinach
• składające ikrę w dnie

Jednakże według mnie w obu przypadkach kryje się błąd – w przypadku pierwszym dość trudno zdecydować dlaczego proporczykowce trące się wśród rośli traktować inaczej niż inne gatunki trące się wśród roślin. W drugim przypadku brakuje grupy przejściowej – niektóre gatunki proporczykowców mogą składać ikrę na roślinach, i w odpowiednich warunkach w dnie. Wyróżnijmy więc trzy formy zachowań tarłowych:

R1. Ryby trące się i składające ikrę
na liściach lub korzeniach roślin.
R2. Forma przejściowa – w zależności
od warunków zachowuje się tak jak forma R1 lub R3.
R3. Ryby składające ikrę w dnie.

R1. Ryby trące się i składające ikrę na liściach lub korzeniach roślin

Gatunki u których występuje ta forma zachowań można rozmnożyć (i stosunkowo często się to zdarza) w prawidłowo urządzonym akwarium. Należące do tej grupy ryby składają ikrę na roślinach i ich korzeniach. Przygotowując specjalny zbiornik tarliskowy bierzemy 20 – 50 litrowe akwarium (dla bardzo małych ryb nawet mniej), na dno wykładamy cienką warstwę piasku, włóknistego torfu lub węgla aktywowanego, ewentualnie rezygnujemy całkowicie z podłoża i wykładamy pod dno ciemne tło. Jednakże zdarza się, że lśniące dno niepokoi ryby. Woda musi być czysta, miękka (3-6°) ale jej twardość nie ma na ogół większego znaczenia. Jako substrat dla ikry wykorzystujemy gęste krzaki pierzasto ulistnionych roślin sięgających od dna do samej powierzchni, pierzasto ukorzenione rośliny pływające, pływające paprocie lub włókno syntetyczne. Temperatura od 20o do 28°C (zależnie od gatunku), a jej wahania wpływają korzystnie na tarlaki. Przed tarłem oddzielamy wybrane ryby od siebie i obficie karmimy żywym pokarmem.
Obsada 1/1 (1 samiec na 1 samicę) może zostać zmieniona w przypadku znacznej różnicy temperamentu lub wielkości. W momencie tarła para ciasno przylega do siebie wygięta w falę, przy czym samiec obejmuje samicę płetwami grzbietową i odbytową. Tarło może ciągnąć się kilka tygodni. W czasie tarła w celu uniknięcia zjadania złożonej ikry obficie karmimy ryby (można też regularnie wymieniać substrat).

Po tarle odławiamy parę rodzicielską lub ikrę przenosimy do szalek inkubacyjnych zalanych 2 centymetrami wody z tarliska. Do wody w szalkach należy dodać trypaflawiny, lub innego środka przeciw pleśnieniu jaj. Pleśniejące jajeczka należy codziennie wybierać. Czas rozwoju ikry jest bardzo różny w zależności od gatunku i warunków inkubacji. Jeżeli temperatura gwałtownie spadnie lub podniesie się za bardzo wszystkie jajeczka mogą obumrzeć. Wylęg następuje zazwyczaj po 10 -14 dniach. Larwy zbierają się pod powierzchnią wody przyjmując prawie od razu larwy solowca i inny pylisty żywy pokarm. Wylęgłe larwy przenosimy łyżeczką do zbiornika podchowawczego. Co pewien czas narybek należy posortować pod względem wielkości, aby uniknąć zjadania mniejszych rybek przez większe. Rybki rosną szybko i już po 6-8 miesiącach mogą być zdolne do rozrodu.

R2. Forma przejściowa – w zależności od warunków zachowuje się tak jak forma R1 lub R3

Należące tu gatunki stanowią „formę” przejściową pomiędzy rybami opisanymi poprzednio a tzw. „rybami sezonowymi”. Ikrę czasem zakopują w dnie zbiornika, ale w naturze nie zawsze giną po tarle. Zasadniczo w czasie tarła ryby te zachowują się podobnie jak gatunki składające ikrę na roślinach, dlatego wszystko co napisano w punkcie R1 odnośnie warunków i opieki nad rybami pozostaje aktualne.
Ryby te mogą się wycierać także w akwarium towarzyskim, pod warunkiem jego odpowiedniego przygotowania. Jednak w specjalnym akwarium tarliskowym otrzymamy lepsze rezultaty. Dla większych gatunków bierzemy akwarium 20 litrowe, dla mniejszych 10, dno pokrywamy klilkucentrymetrową warstwą sparzonego miału torfowego, zmielonego węgla aktywowanego, w ostateczności drobnego piasku. Zbiornik powinien być zacieniony. Składanie ikry może ciągnąć się kilka tygodni. W trakcie składania jaj ryby wciskają się w dno, samiec obejmuje samicę płetwami. Zapłodnione luźne jaja są przykrywane cząstkami podłoża poruszonego płetwą ogonową samca. Torf stwarza wystarczająco sterylne środowisko, ikry nie trzeba z niego wybierać lecz przenieść razem z torfem do szalki i dodać wody z tarliska, tak aby było jej 1-2 cm ponad poziom torfu. Z piasku lub węgla ikrę należy wybrać przed przeniesieniem do szalki. Należy robić to bardzo delikatnie. Szalkę przechowujemy w stałej temperaturze w ciemnym miejscu. Codziennie wybieramy spleśniałe jajeczka. Do wody w szalce dodajemy trypaflawiny. Po tygodniu larwy wyławiamy przenosząc do żłobka. Należy pamiętać o tym, że długi okres tarła spowoduje długi okres wykluwania rybek. Narybek karmiony larwami solowca lub innym drobnym żywym pokarmem rośnie bardzo szybko. Już po 3 – 4 miesiącach może być zdolny do rozrodu.

R3. Ryby składające ikrę w dnie

W większości są to ryby sezonowe. Są to mieszkańcy periodycznie wysychających wód. Wszystkie ryby wtedy giną, przeżywa jedynie ikra w stanie diapauzy, złożona w mule, który zachowuje wilgotność. Młode wylęgają się w ciągu kilku godzin od ponownego napełnienia się wodą zbiornika. Żyją kilka miesięcy. Okres ten wystarcza do dorośnięcia i złożenia ikry zanim nastanie następna pora sucha. Są wyjątkowo krótkowieczne: żyją tylko jeden sezon. Tylko w akwarium udaje się, trzymając je w stosunkowo niskich temperaturach (20-23°C) i nie żywiąc ich zbyt obficie utrzymać je przy życiu dłużej niż 12 miesięcy.

Również u tych ryb tarło jest rozciągnięte w czasie i trwa od 1 do 3 tygodni.
Obsada 1/1, tarło w warstwie torfu. Woda nie powinna być przesadnie miękka (do 10°). Przed tarłem obficie karmimy rozdzielone tarlaki. Ze względu na długi czas trwania tarła konieczne jest w czasie jego trwania karmienie dobrze przepłukanymi wioślarkami lub wazonkowcami.
Po tarle ryby wyławiamy, a wodę ściągamy. Wilgotny torf przenosimy do szalki i ustawiamy ciemnym miejscu w temperaturze 20 – 23°C. Ikra może tak leżeć długi czas, zależny od gatunku i warunków. Mimo dużej odporności jajeczek, torf z leżakującą ikrą nie ma prawa wyschnąć całkowicie.
Do zalania torfu należy użyć wody o temperaturze 15° do 18°C, która powinna zakryć torf na około 3 do 5 cm. U gatunków, których ikra ma długi czas rozwoju przed zalaniem wodą można też torf nieco schłodzić. Wtedy wszystkie młode wykluwają się szybko i są zdrowe Przy wyższej temperaturze młode mogą mieć trudności z opuszczeniem jajeczka, nie wykluwają się wszystkie i ogólnie są słabsze. Proces wykluwania rozciąga się też w czasie.
Larwy wykluwają się po zalaniu miękką wodą o tej samej temperaturze. Wyławiamy je i za pomocą łyżeczki przenosimy do żłobka. Im dłużej pozwolimy ikrze leżakować w torfie, tym większa będzie liczba równocześnie wykluwających się larw. Rosną on wyjątkowo szybko.

U ryb afrykańskich przerwa w rozwoju jaja (diapauza) jest zazwyczaj krótka, trwa od kilku tygodni do miesiąca. U ryb południowoamerykańskich nawet do 2 lat.

Do grupy R3 należą między innymi rodzaje Australofundulus, Cynolebias i Pterolebias. Żyją one na wolności nie dłużej niż 8 miesięcy, a w akwarium do 1 roku. Jaja ryb z tych rodzajów nie mogą się prawidłowo rozwijać bez diapauzy w stanie „przesuszenia”.
W przypadku gatunku o nieznanej nam długości okresu diapauzy można co jakiś czas delikatnie wyjmować jedno jajeczko z torfu (zazwyczaj są one wystarczająco wytrzymałe) i oglądać przez lupę. Kiedy widać wyraźnie oczy zarodka, znaczy to że ikra dojrzała do wylęgu. Należy wtedy torf zalać wodą o tych samych parametrach chemicznych co akwarium tarliskowe ale o temperaturze 18 do 20°C. Jeżeli rzeczywiście ikra była dojrzała, wylęg powinien nastąpić w ciągu kilku godzin. Jeśli jednak młodych rybek pojawi się mało i będą się lęgły przez klika czy nawet kilkanaście dni, oznacza to że było za wcześnie. Można wówczas uzbroić się w cierpliwość, bowiem niektóre młode mogą się wykluć po dość długim czasie. Można też, a w przypadku braku wylęgu należy ponownie odłożyć podłoże do „przesuszenia” na 2 do 4 tygodni i spróbować jeszcze raz. Można także spróbować pobudzić młode do wykluwania poprzez krótkie ochłodzenie wody do temperatury 15°C, lub posypanie niewielkiej ilości suchego pokarmu, co spowoduje pojawienie się bakterii, które osłabią osłonki jajeczek i ułatwią wylęg. W celu ułatwienia wybierania całości podłoża z jajeczkami, można, zamiast wykładać całą powierzchnię dna torfem, zastosować jakieś naczynie (np. głęboką miskę) wypełnione torfem, zaś resztę dna przykryć cieniutką warstwą torfu. Można nawet pozostawić dno beż podłoża, podkładając tylko ciemne tło pod akwarium.
Warstwa torfu musi być głębsza niż długość ryb.

Okres rozwoju zarodka w diapauzie jest różny dla różnych gatunków i rodzajów:

Zbiornik do podchowywania młodych karpieńcowatych powinien być jak największy, powinno być też bardzo obfite karmienie. Spowoduje to bardziej równomierny rozwój narybku.
Jako pierwszy pokarm należy stosować pierwotniaki (protogen) lub larwy solowca (jednakże dla bardzo małych gatunków z rodzaju Epiplatys i Pseudepiplatys nawet pantofelki mogą być zbyt duże, dlatego narybek powinien być jak najszybciej przeniesiony do akwarium ogólnego, gdzie znajdzie mikrofaunę), później raczej wskazany jest żywy pokarm.

Ryby należące do grup R1 i R2 często reagują tarłem na dodatek miękkiej, chłodnej wody, który imituje deszcze nadchodzącej pory deszczowej.
W przypadku gatunków rozmnażających się sposobem R1 i R2 często dochodzi do tarła w akwarium ogólnym. Wtedy młode są w różnym wieku i należy to wziąć pod uwagę przy karmieniu (muszą być podawane jednocześnie wszystkie wielkości pokarmu).

W krajach, w których często spotykane są ryby importowane z naturalnych siedlisk, lub utrzymywane są czyste formy lokalne, duży nacisk kładzie się na utrzymanie odrębności lokalnych form gatunków. Stosowane są wtedy tak zwane oznaczenia populacji / form. Zdarza się, że różnice między formami jednego gatunku są tak duże, że były one opisywane jako kilka odrębnych gatunków.

Należy zwrócić uwagę na to, żeby unikać trzymania blisko spokrewnionych gatunków razem, ponieważ łatwo dochodzi do powstawania mieszańców. Są one zdolne do życia (a w pierwszym pokoleniu także do rozrodu) ale niezbyt ładne i często kalekie.

U ryb R1 akt składania ikry trwa jednorazowo sekundy, ale ryby R3 potrafią przebywać w podłożu do 15 minut! Zazwyczaj partnerzy wyłaniają się z podłoża niezależnie. Niekiedy zdarza się (np. u ryb z rodzaju Pterolebias), że gotowe do tarła samiczki które nie znalazły partnera „nurkują” w podłoże w ślad za trącą się parą i także składają ikrę. Nie jest pewne, czy udaje im się wykorzystać pozostający w podłożu mlecz samczyka i czy zachowanie takie występuje także w naturze.

Ryby z rodzaju Cynolebias w naturze w razie niebezpieczeństwa kryją się w podłożu. W akwarium, kiedy nie jest to możliwe próbują przybierać pozę imponującą strosząc płetwy a nawet próbują atakować zagrażające im ryby.

W przypadku ryb karpieńcowatych najlepsze rezultaty daje rozmnażanie ryb nie w pełni dorosłych u ryb R3 a u R1 ryb w drugim roku życia. Np. ryby z rodzaju Roloffia przy długości ciała 5 cm są bardzo płodne, młodsze (mało ziaren ikry) i starsze (nie chcą przystępować do tarła w ogóle) są nieodpowiednie.

Niektórzy autorzy proponują użycie do rozmnażania ryb R3 tak małych akwariów (2 litry), że tarło musi być krótkotrwałe. Woda musi być wtedy na tyle głęboka, aby zakryć pojemnik z torfem jako podłożem dla ikry. Może to być np. ciemna, duża butelka z obciętą górną częścią. W reszcie zbiornika podłoże robimy bardzo płytkie. Dodajemy jeden korzeń, jedną roślinę (jako kryjówki dla samiczek). Po tarle należy przenieść.

Liczba wyświetleń: 436