Pielęgnice z jeziora Malawi

Jezioro Malawi (ze względu na animozje państw położonych nad brzegiem jeziora zamiennie używa się nazwy Niasa) zajmuje powierzchnię ok. 30 tysięcy km² i jest długie (ok. 600 km) i wąskie (maksymalnie 80 km). Maksymalna głębokość to jakieś 800 m, bardzo duża przejrzystość wody – nawet 20 m. Do tej właśnie głębokści żyje większość ryb w tym jeziorze, trzymając się w litoralu, czyli pasie przybrzeżnym. Warunki wody w jeziorze przez cały rok są właściwie niezmienne.

Parametry wody w Jeziorze Malawi

Należy pamiętać przede wszystkim o ph – musi być ono zasadowe czyli powyżej 7, pyszczaki w wodzie kwasowe giną. W tych rejonach Polski, gdzie woda ma za niskie ph należy umieścić w akwarium skały wapienne i gipsowe. Twardość wody nie odgrywa większej roli.

Ludzie i historia Malawi

Jezioro Malawi (Niasa) „odkryte” zostało dla akwarystyki w czasie drugiej wyprawy zorganizowanej w latach 1858-1864 przez Szkota, dr Davida Livingstona. W jego ekipie znajdował się John Kirk, który odłowił pierwsze ryby i zauważył (!), że chyba nie występują one gdziekolwiek poza tym jeziorem. Ichtiologiczny plon wyprawy został dostarczony do Muzem Brytyjskiego, gdzie w 1864 roku Albert Günther opisał sześć gatunków:

1. Oreochromis squamipinnis (syn. Chromis squamipinnis)
2. Mylochromis lateristriga (syn. Chromis lateristriga)
3. Ctenopharynx intermedius (syn. Hemichromis intermedius)
4. Serranochromis robustus (syn. Hemichromis robustus)
5. Rhamphochromis longiceps (syn. Hemichromis longiceps)
6. Dimidiochromis dimidiatus  (syn. Hemichromis dimidiatus)

Kolejne gatunki, dostarczone przez Henry Johnsone, Günther opisał w 1894 roku. Miejsce Günthera w Muzeum Brytyjskim zajął Belg – George Albert Boulenger, który na podstawie materiału dostarczonego przez Edmunda Rhodes’a opisał kolejną grupę gatunków. Wyniki prac przedstawił w kilkunastu publikacjach w latach 1897-1908 oraz „Katalogu Ryb Słodkowodnych Afryki w Muzeum Brytyjskim”, którego tom trzeci (z czterech) stanowił właśnie o pielęgnicach. Na przełomie wieków wielu podróżników i badaczy przyczyniło się do powiększenia wiedzy na temat pielęgnic z Malawi. Byli to m.in.: Fulleborn, Moore, Keilhack, Ahl. Główne ośrodki prac badawczych to Muzemu Brytyjskie i Muzeum w Berlinie.

W 1920 roku do Muzeum Brytyjskiego kolejne ryby dostarczył Rodney Wood. Zajął się nimi wpsółpracownik Boulenger’a – Charles Tate Regan, który już po dwóch latach (1922) opublikował wyniki swoich prac – 15 rodzin, 84 gatunki. Regan był pierwszym naukowcem, który w szerszym stopniu zastosował analizę szkieletu ryby do określenia pokrewieństw gatunkowych. On też przysłużył się do zorganizowania wyprawy Cuthberta Christy w latach 1925-26.

Kilka tysięcy sztuk pielęgnic, które pojawiły się wtedy w Muzeum Brytyjskim, stało się obiektem badań Regan’a, który w 1928 roku część badań przekazł współpracownicy – Ethelwynn Trewavas. Pierwsza publikacja ukazała się w 1931 roku, kolejna, znacznie obszerniejsza w 1935. Kobieta ta zajmowała się pielęgnicami aż do późnych lat osiemdziesiątych. Przy ciągle słabnącym wzroku, nawiązała współpracę z Davidem Eccles’em, co zaowocowało w 1989 roku publikacją rewizji gatunków zaliczanych do haplochromisowych oraz opisów wielu nowych gatunków wyodrębnionych na podstawie różnic morfoligicznych z opisanych wcześniej grup gatunków.

W latach trzydziestych prace nad pielęgnicami z Malawi prowadzili także: Norman, Nichols i La Monte (Harward).

W związku z zainteresowaniem gospodarczym wykorzystaniem rybich zasobów jeziora, w 1942 roku (K.Bertram) opublikowano kompletną listę ryb występujących w Malawi (wtedy: Niasa). Do tego także przyczyniła się E.Trewavas.

W latach 1953-55 badania ichtiologiczne w północnej części jeziora prowadziło czterech naukowców: Freyer, Iles, Jackson i Harding. Ich efektem były kolejne publikacje: G.Freyer (1959) – gatunki z grupy „Mbuna” (także inne); T.D.Iles (1960) o „Utaka”; P.B.N.Jackson (1961) pełna lista znanych gatunków z Malawi oraz grupa „Mbuna”. Następny opis gatunków z grupy „Mbuna” opublikowany został w 1972 roku przez Oliver i Loiselle. Kolejny – w 1983 prerz Ribbink’a i współpracowników.

Ze względu na często niestałą sytuację polityczną w państwach leżących nad jeziorem Malawi, wojny i zamieszki, badania były znacznie utrudnione. Mimo to, dzięki poświęceniu i uporowi wielu naukowców, eksporterów ryb oraz podróżników, w latach siedemdziesiątych oraz osiemdziesiątych zostało przywiezionych i opisanych wiele nowych gatunków. Nazwiska ludzi, którym w znaczenej mierze to zawdzięczamy: Axelrod, Burgess, Loiselle, Levis, Ribbink, Meyer, Staeck, Mayland, Neergaard, McKaye, Stauffer, Bowers, Kellog czy Könings.

Praca wszystkich ludzi, o których wspomniałem powyżej, olbrzymia, przynosi nam niestety opis jedynie części gatunków żyjących w jeziorze Malawi, może połowy?

Lata dziewięćdziesiąte przyniosły zainteresowanie jeziorem Malawi ze strony naukowców japońskich. Badania ich być może będa wyznaczać nowe kierunki w systematyce. Odchodzą oni od tradycyjnej metody klasyfikowania gatunków na podstawie cech morfologicznych, próbując do tego celu zastosować badanie DNA. Pierwsze wyniki przyniosły jednak tyle niespodzianek, iż prawdopodobnie zbyt szybko ta metoda się nie przyjmie. Do interpretacji ich wyników należy podejść ostrożnie.

Opracowanie

Robert A.

Liczba wyświetleń: 213